ТОТРАДЗ

Алæгаты Алыбегæн авд фырты æмæ иунæг чызг уыдис. Йе 'хсæз фырты æмæ йæхæдæг дæр Сосланы къухæй мард фесты. Баззади ма йын æрмæст чызг æмæ авдæны лæппу. Лæппуйыл ном сæвæрдта Сырдон – Алымбеджы фырт Тотрадз, зæгъгæ. Лæппу та ахæм уыд æмæ разæй сыгъдæг æндон уыд, бон уыдисн рæзти, æхсæв та – уылынг. Сослан сфæнд кодта Алымбеджы мыггаг бынтондæр сæскъуынын æмæ расидт Хъазæн фæзы хъæзтытæ. «Уырдæм нæлгоймаг кæй хæдзарæй нæ рацæуа, уый уыдзæн чызг-уацайрагæй иваргонд» – зæгъгæ.

Уæдæ æз мæ фыд Алымбеджы фырт ма фæхуыйнон, мæ иунæг хойы чызг – иварæн куы радтон, зæгъгæ, базмæлыд авдæны. Авдæныл фæйнæрдæм ахæцыдис Тотрадз æмæ авдæны тъæпæнтæ атыдта, афтæмæй авдæны хæйттæ фæйнæрдæм фæтахтысты: йæ иу ных асхъиудта æмæ сæмбæлдис хохыл, æмæ хæхтæ кæрæдзийæ гъе уæд фæхицæнтæ сты, йе 'ннæ ных сæмбæлдис быдыры, æмæ быдыр арыхъытæ уæдæй нырмæ фæцис; фæрстæй иу сæмбæлдис хъæды – уæдæй нырмæ хъæд фæцис бындзыггай; иннæ та сæмбæлдис доны æмæ дзы сакъадахтæ уæд фæзынд. Тотрадз сбады йæ фыд Алымбеджы бæхыл, райсы йын йæ хæцæнгæрзтæ æмæ Хъазæн фæзы балæууы. Сосланимæ ахъазынц. Тотрадз ыл бæргæ фæуæлахиз, фæлæ Сосланæн йæ хъару кæм нæ фаг кодта, уым зондæй куыста æмæ сæ хъазт иннæ майрæмбонмæ аргъæвын кодта. Уæдмæ Сатанаимæ ссардтой йæ амарынæн фæрæз. «Уымæн йæ бæх дæлимонты хаст у, – бирæгъдзæрмттæй тæрсгæ кæны», – зæгъы йын Сатана. Æмæ Сослан ног стыгъд бирæгъдзæрмттæй кæрц бахуыйын кодта. Ноджы ма йæ бæх схъулон-мулон кодта, сæдæ хъуытазы æмæ сæдæ мырмыраджы йыл бакодта, афтæмæй Тотрадзмæ мигъаууонæй куы рагæпп кодта, уæд йæ бæх фæтарст æмæ ахаста йæ барæджы. Тотрадз дæр ма йæ бæргæ уромы, йæ тых-йæ бонæй идоны рохтыл æрбахæцыд æмæ сæ æрбатыдта, авнæлдта йын йæ барцмæ æмæ йын æй æрбарæдывта. Аивæзта йæхи размæ Тотрадз æмæ бæхæн йæ дыууæ хъусы саргъы гопмæ æрбастыгъта. Уæд бæхæн йæ бинаг æфсæрыл фæхæст – æрфаста уый дæр йæ мæргъгæйы онг. Уæдмæ йæ Сослан баййæфта æмæ йæ фатæй фæсте ставд цæфтæ æмæ лыстæг хуынчъытæ ныккодта, стæй йын арцæй йæ уæнтæ нытътъæпп ласта. Тотрадз асхъиудта йæ бæхæй æмæ зæххыл фæдæлгоммæ ис, йæ уд фелвæста.

Сайдæй йыл кæй рацыд Сослан æмæ йæ афтæмæй кæй амардта, уый тыххæй мæрдты хæцгæ кæндзысты Алæгаты Алымбеджы фырт Тотрадз æмæ Æхсæртæггаты болат Сослан. Æмæ диссаг уыдзæни уыдоны хæст: мæрдтæ сæм кæсынмæ æмбырдтæ кæндзысты. Хъабахъ кæмæн уыд мæрдтæй, уый йæ хъабахъæй кæсдзæн, цырт кæмæн уыд, уый йæ цыртæй, дугъ кæмæн уыд, уый та йæ бæхы рагъæй кæсдзæни уыцы хæстмæ.

кæс «АРВЫ ДУАР»-Ы СÆРГÆНДТÆ